13/03/2012 tarihli ve 6327 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’la 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. ve 63. Maddelerinde yapılan değişiklikler çerçevesinde işverenler veya çalışanlar tarafından bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları ile şahıs sigorta primlerinin vergilendirilmesinde köklü değişikliklere gidilmiştir. Söz konusu değişiklikler 01.01.2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
a- Bireysel Emeklilik Sitemine Ödenen Katkı Payları
Gelir Kurumlar Vergisi Açısından
01.01.2013 tarihinden itibaren Çalışanlar tarafından Bireysel Emeklilik Sistemine ödenen katkı payları, önceki uygulamanın aksine ücret matrahının tespitinde indirim konusu yapılamamaktadır. Ayrıca bu tutarlar ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi de mümkün değildir. Ancak şahıslar tarafından ödenen söz konusu katkı payları için %25 devlet katkısı uygulaması getirilmiştir.
Şirketler tarafından çalışanlar adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarında ise uygulamada farklılıklar söz konusudur. Şirketler tarafından ödenen katkı payları belli limitler dahilinde ticari kazancın tespitinde doğrudan gider olarak dikkate alınabilmektedir. Bu kapsamda gider olarak dikkate alınabilecek katkı payı ödemeleri, ilgili personelin ilgili aydaki brüt ücretinin %15’i ve yıllık asgari ücret tutarı ile sınırlıdır. Doğrudan gider olarak dikkate alınabilen bu katkı payları bordro ile ilişkilendirilmeksizin doğrudan sonuç hesaplarına intikal ettirilir.
İşveren tarafından katılımcı çalışan adına ödenen katkı payları için ise %25’lik devlet katkısı ödenmemektedir.
Örneğin bir şirkette 3.000 TL brüt ücret ile çalışan bir personelin bireysel emeklilik katkı payları çalışmakta bulunduğu şirket tarafından karşılanması durumunda, işveren firma tarafından her ay doğrudan gider yazılabilecek tutar;
3.000 x 0,15 = 450 TL olarak hesaplanır. Ayrıca çalışan adına ödenecek katkı paylarının tutarı bir yıllık asgari ücret tutarı olan (1.647 x 12 =) 19.764 TL’yi geçer ise aşan kısmının ücret olarak değerlendirilmesi ve bordro ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir.
SGK Açısından
5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde;
“… işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tâbi tutulmaz.” İfadesi yer almaktadır.
Buna göre;
İşverenler tarafından sigortalılar için bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı tutarları sigorta primine tabi tutulmayan kazanç olarak dikkate alıır ve aylık prime esas kazanca dahil edilmez. Ancak bu tutarı (2016 için 1.647 x 0,30= 494,10 )aşan ödemelerin aşan kısımları ilgili personelin aylık prime esas kazancına dahil edilmelidir.
b- Şahıs Sigortalarına Ödenen Katkı Payları
Gelir Vergisi Açısından
İşverenlerce hizmet erbabı adına ödenen şahıs sigorta primleri ücret niteliğinde bir ödeme olarak değerlendirilmekte olup, prim ödemelerinin işveren firma tarafından çalışanın bordrosuna dahil edilmesi gerekmektedir. Söz konusu primler çalışanın brüt ücretinin %15’ini ve yıllık asgari ücret tutarını (2016 yılı için 1647 x 12= 19.764) aşmadığı sürece gelir vergisine de tabii değildir. Aşan kısımlar ise brütleştirmek suretiyle vergilendirilir.
Söz konusu şahıs sigorta primleri arasında ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri sayılabilir. Ayrıca hayat sigortası primlerinin % 50’si dikkate alınabilmektedir.
Yukarıda yer alan açıklamalara göre işverenlerin çalışanları adına ödedikleri sigorta primlerinin tamamı bordrolaştırılmak suretiyle gider olarak dikkate alınabilir. Ancak ilgili personelin brüt ücretinin %15 ini ve yıllık asgari ücret toplamını (2016 yılı için 1647 x 12= 19.764) aşan ödemelerin ücret olarak bordroda vergilendirilmesi gerekir.
Şahıs sigorta primlerinin işveren veya çalışan tarafından ödenmesi bu durumu değiştirmez
SGK Açısından
5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde;
“… işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgarî ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tâbi tutulmaz.” İfadesi yer almaktadır.
Buna göre;
İşverenler tarafından sigortalılar için bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı tutarları sigorta primine tabi tutulmayan kazanç olarak dikkate alır ve aylık prime esas kazanca dahil edilmez. Ancak bu tutarı (2016 için 1.647 x 0,30= 494,10 )aşan ödemelerin aşan kısımları ilgili personelin aylık prime esas kazancına dahil edilmelidir.
Örnek; Öteden beri şahıs sigorta primi ödeyen bir ücretlinin ödediği şahıs sigorta prim tutarlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.
Aylık Brüt Ücret 5.000 TL
Şahıs Sigorta Primi Ödemesi 800 TL
Önceki Dönemlerde (Ocak-Ekim/2016) İndirim Konusu Yapılmış Toplam Tutar 2.500 TL
Brüt Ücretin %15’i 750 TL
Yukarıdaki bilgilere göre şahıs sigorta primlerine ödenen 800 TL’nin 750 TL tutarındaki kısmının gelir vergisinden istisna sair ödeme olarak bordroya yansıtılması gerekir. Geri kalan 50 TL ise yine sair ödeme olarak bordro ile ilişkilendirilir ancak, bu tutar için gelir vergisi hesaplanmalıdır.
SGK açısından ise aylık prime esas kazanç belirlenirken öncelikle brüt ücretin %30’u hesaplanmalı ve bu tutarı aşan şahıs sigortası prim ödemeleri aylık prime esas kazanca ilave edilmelidir. Buna göre SGK’dan istinsa ödeme tutarı en fazla (5.000 x 0,30=) 1.500 olarak hesaplandığından, 800 TL tutarındaki prim tutarının tamamı SGK’dan istisna olarak kabul edilir.
