- 30.09.2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan Kanun teklifi ile 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (TGB) ve 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da değişiklik yapılması gündeme gelmiştir. Söz konusu yasa teklifi Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ismiyle 28.01.2021 tarihinde TBMM’de onaylanmıştır.
- Yasada yer alan değişiklikler başlıklar halinde aşağıda sunulmuştur;
- 1- Kuluçka Merkezlerine İlişkin Düzenlemeler
Kuluçka Merkezlerine ilişkin tanımda değişikliğe gidilmiş olup, kuluçka merkezlerinin Teknoloji Geliştirme Bölgeleri dışında da açılabilmesi mümkün hale getirilmiştir. Bölge dışında açılacak Kuluçka Merkezleri ve burada yer alacak girişimcilere ilişkin şartların Bakanlık tarafından belirleneceği ifade edilmiştir. Öte yandan bölge dışında açılsa bile Kuluçka Merkezlerinde, 4691 sayılı Kanun çerçevesinde sunulan her türlü teşvik, muafiyet ve istisnaların bu merkezlerde de aynen uygulanacağı düzenlemede yer bulmuş. Kanun gerekçesinde “Ar-Ge yenilik ekosisteminin önemli aktörlerinden olan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri yönetici şirketlerinin, bünyelerinde yer alan kuluçka merkezlerinde Bakanlıkça belirlenecek şartlar çerçevesinde girişimcilerin destek, teşvik ve muafiyetlerden yararlandırılması amaçlanmaktadır.” İfadelerine yer verilmiştir. Böylece hem Kuluçka Merkezlerinde yaşanan kapasite sorununa bir çözüm sunulacak, hem de büyük illerde farklı cazibe noktaları oluşturulabilecektir.
Öte yandan kuluçka merkezlerinin inşası veya bu merkezlerde istihdam edilecek Yönetici Şirket çalışanlarının Bakanlık tarafından desteklenmesi için 4691 sayılı Kanunun 8. Maddesinde gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
Kuluçka Merkezlerine yönelik önemli düzenlemelerden birisi de 4691 sayılı Kanuna eklenmesi öngörülen Ek 2. Madde ile getirilmiştir. Buna göre 01.01.2022 tarihinden itibaren 1.000.000 TL ve üzerinde Kurumlar Vergisi istisnasından yararlanan her TGB firmasına, ilgili istisna tutarının %2’si oranında; girişim sermayesi yatırım fonlarına, girişim sermayesi yatırım ortaklıklarına ya da 4691 sayılı Kanun çerçevesinde faaliyette bulunan bir kuluçka firmasına yatırım yapılması zorunluluğu getirilmiştir.
2- Teknokentlerde İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatları
Bilindiği üzere Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde yer alan şirketlerin işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının alınması zorunluluğu öteden beri bazı sorunlara yol açmakta öte yandan bu işlemlerin tamamlanması çeşitli bürokratik prosedürleri gerektirmektedir. İşyeri açma ve çalışma ruhsatları bulunmayan firmalara yönelik yetkili mercilerce gerçekleştirilen denetim çalışmalarında işyerlerine cezaların uygulanması söz konusu olabilmekteydi.
Getirilen düzenleme ile birlikte, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyette bulunan şirketlerin, faaliyette bulunduğu ildeki İl Müdürlüğüne başvuru yapması yeterli olacaktır.
- 3- Temel Bilimler yerine Desteklenecek Programlar,
4691 sayılı Kanun’un 2. Maddesinin ee bendinde Temel Bilimler; “Yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve biyoloji lisans programlarını, ifade eder.” şeklinde açıklanmıştır. Söz konusu bend kapsamında anılan lisans programları, dar bir çerçevede ele alınmıştır ve günümüz ihtiyaçlarına cevap vermekten uzaktır. Yeni düzenlemede Temel Bilimler yerine “desteklenecek programlar” tanımı getirilmiş olup, kanun gerekçesinde de açıklandığı üzere destek kapsamı temel bilimler sınırlamasından kurtarılmaktadır. Böylece isim ve içerik değiştirmesi muhtemel benzer bölümlerden mezun olan personellerin de desteklenebilmesi mümkün hale gelmiştir
4691 sayılı Kanun’un 8. Maddesinin 4. Paragrafı ise aşağıdaki gibi şekillenmektedir;
Desteklenecek programlar Temel Bilimler alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Teknoloji Geliştirme Bölgeleri firmalarının, bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı, iki yıl süreyle Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. Ancak bu kapsamda her bir Teknoloji Geliştirme Bölgesi firmasına sağlanacak destek, ilgili ayda Teknoloji Geliştirme Bölgesi firmasında istihdam edilen toplam personel sayısının yüzde onunu geçemez. Bu destek, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri yönetici şirketlerinde istihdam edilen temel bilimler mezunu Ar-Ge personeline de aynen uygulanır.
4- TGB’de Destek ve Teşviklerden Faydalandırılabilecek Destek Personeli Sayısında Düzenleme
4691 sayılı Kanun’da yer alan destek ve teşviklerden faydalandırılabilir destek personeli sayısı, Ar-Ge ve Tasarım personeli sayısının yüzde onunu ile sınırlandırılmıştır. Kanun tasarısında, toplam personel sayısı on beşe kadar olan işletmeler için bu oranın yüzde yirmiye çıkarılmıştır.
Bu düzenleme sadece TGB’de faaliyetler gösteren işletmelerde istihdam edilen Ar-Ge, Tasarım ve Destek personeli için teklif edilmiş olup, Ar-Ge ve Tasarım merkezleri için böyle bir düzenleme teklifte yer almamaktadır.
- 5- Stajyerler ve Doktora Öğrencisi Ar-Ge Personeline Bakanlıkça Destek Verilmesi
Kanuna eklenmesi öngörülen düzenleme ile birlikte Bölgelerde yer alan firmalara, istihdam ettikleri doktora öğrencisi Ar-Ge Personeli için, iki yıl süreyle Bakanlık bütçesine konulacak ödenekle sınırlı olmak üzere, Bakanlıkça yönetmelikle belirlenen şartlar çerçevesinde destek verilmesi planlanmaktadır. Stajyerler için bir süre belirlemesi yapılmamıştır.
Bu çerçevede üniversite-sanayi işbirliğinin artırılması, akademik bilgi ile sanayide yer alan bilginin ortaklaştırılarak yüksek katma değerli Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile bunlardan doğan çıktının artırılması amaçlanmaktadır.
- 6- İstisna Kazanç Tutarının %2’si Girişim Sermayesi Ekosistemine veya Doğrudan Kuluçka Firmalarına Gidecek
- Devamı…
- 7- 4691 Sayılı Yasa Çerçevesinde Sunulan Teşvik, İstisna Ve Muafiyetlerde Süreler 31.12.2028 Tarihine Kadar Uzatılmıştır
8- Bölge Dışı Süre Hakkı Tanınan Yüksek Lisans ve Doktora Öğrencileri İçin Yeni Düzenleme
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu çerçevesinde bölgede istihdam edilen Ar-Ge ve Tasarım personellerinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere Bölge dışında geçirdiği sürelere ilişkin ücretleri Yönetici şirketin onayı ile ilgili istisna tutarlarında faydalanabilmekteydi.
Bu bent kapsamındaki istisnanın uygulanabilmesi için lisansüstü eğitimde geçirilecek süre, üniversiteden onaylı ders programının dikkate alınarak Bölge yönetici şirket tarafından onaylanması ve hesaplanması gerekiyordu.
Öte yandan mevcut düzenleme gereği tanımlanan söz konusu bölge dışı sürelerinden yalnızca Bölgede yer alan işletmelerde en az bir yıl süreyle çalışan AR-GE ve tasarım personeli istifade edebilmektedir. Yapılan değişiklikle birlikte en az bir yıl süreyle çalışma şartı kaldırılmıştır. Dolayısıyla yeni istihdam edilen ve herhangi bir lisansüstü programında eğitim gören Ar-Ge ve Tasarım Personeli de ders programı çerçevesinde dışarda geçen süre hakkından faydalanabiliyor hale gelmiştir.
10- Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri İle TGB Dışında Geçirilen Sürelerin Teşvik Kapsamında Değerlendirilmesi İle Esnek Çalışmanın Önü Açılacak
TGB’de faaliyet gösteren işletmeler için toplam çalışma sürelerinin yüzde yirmisini aşmamak kaydıyla Ar- TGB dışında geçirilen sürelerin gelir vergisi stopajı teşvikinden faydalandırılmasının önü açılmıştır. Bu çerçevede Covid 19 Salgını süresince firmalara tanınan stok süre hakkı gibi olaağı değerlendirilmektedir
Buna ek olarak, teklifte Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde çalışan doktora mezunu personelin, üniversitelerde Ar-Ge ve Yenilik alanında ders vermesi veya Ar-Ge ve Tasarım personelinin Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde bulunan girişimcilere mentörlük yapması durumunda, haftalık 8 saati aşmamak şartıyla bu çalışmalarının gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir.
11- Girişim Sermayesi Desteklerinde Yeni Düzenleme
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren şirketlere sağlanan sermaye desteklerinin beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde onunu ve öz sermayenin yüzde yirmisini aşmayan kısmı kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabileceği, indirim konusu yapılacak tutarın yıllık sınırının 500.000 TL’den 1.000.000 TL’ye çıkarılmaktadır.
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından girişim sermayesi yoluyla destek almış firmalara sağlanan sermaye desteklerinin aktarımından itibaren en az dört yıl boyunca ilgili şirketlerde kalmaması, payların satılması ya da yatırılan sermayenin kısmen ya da tamamen geri alınması halinde indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler gecikme faizi ile birlikte tahsil edileceği öneride ayrıca belirtilmiştir.
