28.01.2021 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen yasa teklifi ile 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (TGB) ve 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da değişiklikler yapılmıştır. Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinin “Gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması” başlıklı 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde istihdam edilen personellerin maaş hesabına ilişkin önemli bir değişikliği de beraberinde getirmiştir.
Zira;
Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerine ilişkin teşvik, Gelir Vergisi Kanununun geçici 75 inci maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 31/12/2023 tarihine kadar vergiden müstesna tutulması yerine, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra terkin edilerek uygulanacağı ifade edilmiştir
4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun geçici 2. Maddesi gereği Bölgede çalışan; AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır.
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren firmalarda çalışan AR-GE, tasarım ve destek personellerin ücretleri ve ücretlerine uygulanacak istisna tutarlarına ilişkin hesaplamaların nasıl yapılacağı, Prime Esas Kazanç Tutarlarının kuruma bildirilmesinde hangi hesaplamaların dikkate alınacağı ile ilgili tartışmalar öteden beri devam etmektedir. Çeşitli zamanlarda güncellenen yönetmelikler, genelgeler ve tebliğler bu yönde düzenlemeler ve açıklamalar getirmiştir.
Yaşanan en büyük tereddüt SGK’ya bildirilmesi gereken tutarların başka bir deyişle PEK tutarlarının hesaplanması ile ilgiliydi. Zira bir görüşe göre SGK’ya yapılan bildirimlerde gelir vergisinden istisna edilen tutarların brüt ücret içerisinde yer alması gerektiğini, başka bir deyişle istisna edilen tutarlar üzerinden de SGK primi hesaplanması gerektiğini ifade etmekteydi. Diğer görüşü savunanlar ise istisna edilen gelir vergisi tutarlarının prime esas kazanç içinde yer almasının zorunlu olmadığını ifade ediyordu.
Öte yandan sosyal güvenlik kurumu açısından yapılacak bildirimlerin açıklığa kavuşturulması için SGK tarafından 18/06/2020 tarih ve 51592363-010.06.01-E.7156781 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi yayınlanmıştır. Bu genelgede hem 5746 sayılı Kanun hem de 4691 Sayılı Kanun düzenlemeleri çerçevesinde istisna kapsamına gire personellere ilişkin PEK tutarlarının hesabı detaylı açıklamalar ve örnek uygulamalarla tereddüte mahal vermeyecek şekilde açıklanmıştır. Genelgede aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir;
“Bu madde hükümlerine, 4691 sayılı Kanun kapsamında teknoloji geliştirme bölgesinde (Teknopark ya da Teknokent) çalışan Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesna olduğundan herhangi bir vergi kesintisi yapılmamaktadır.
Dolayısıyla, 4691 sayılı Kanun kapsamında teknoloji geliştirme bölgesinde (Teknopark ya da Teknokent) çalışan Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri için gelir vergisi istisnası uygulandığından, net ücret sistemine göre çalıştırılan sigortalıların brüt ücretleri (prime esas kazançları) hesaplanırken gelir vergisi ve damga vergisi dikkate alınmayacaktır.”
Bu bakımdan, 4691 sayılı Kanun kapsamında teknoloji geliştirme bölgesinde (Teknopark ya da Teknokent) çalışan Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin brüt ücreti hesaplanırken;
Brüt Ücret: Net Ücret+ Sosyal Sigorta Primi (İşçi payı) + İşsizlik Sigortası Primi (İşçi Payı) formülü esas alınacaktır.
Bu durumda;
A= Brüt Ücret
B= Net Ücret
Sigorta Primi İşçi Payı Toplam Tutarı= (A x 15 /100 ) =15A/100
B= A- 15A/100 = 85A/ 100
formülü ile net ücretten brüt ücret hesaplanabilir. *Asgari Geçim İndirimi göz önünde bulundurulmamıştır. **Vergi dilimi %15 olarak dikkate alınmıştır.
Örnek : 4691 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge çalışması olan ve net ücret sistemine göre çalışan sigortalının net ücretinin 8.000,00 TL olduğu varsayıldığında;
4961 Ar-Ge Çalışanı İçin Net Ücretten Brüt Ücret Hesaplama (Gelir Vergisinden Muaf)
Net Ücret : 8.000,00
Sigorta Primi İşçi Payı(%14) : 1.317,65
İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı (%1) : 94,12
Gelir Vergisi Matrahı 0 Gelir Vergisi (%15) : 0,00
Damga Vergisi 0 Brüt Ücret (Prime Esas Kazanç) : 0,00
Brüt Ücret (Prime Esas Kazanç) : 9.411,76
Kanun Tasarısı İle Ne Değişiyor ?
Öncelikle eklenmesi gereken paragrafı inceleyelim;
“1/12/2028 tarihine kadar, bölgede çalışan AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisi, verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir”
Sonrasında ise Kanun gerekçesine bakalım;
“Maddenin üçüncü fıkrasının birinci cümlesinde yapılan değişiklikle, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde yer alan girişimcilerin üzerindeki istihdam yükünün azaltılması amaçlanmaktadır. Eklenen ibare ile stopaj desteğinin işveren lehine uygulanması gerektiği hususu netleştirilmektedir.”
Kanuna eklenmesi planlanan düzenleme ile bu düzenlemeye ilişkin gerekçe dikkatlice incelendiğinde esasında yapılan değişiklik amaçlandığı üzere işveren lehine değil aleyhine sonuçlar doğurmaktadır. Öte yandan SGK’ya yapılacak PEK tutarının yükselecek olması ve AGİ tutarlarının da hesaplanarak çalışana ödenmesi dolayısıyla işçi lehine sonuçları da beraberinde getirmektedir.
Yukarıdaki örneklerde açıklanan hesaplama yönteminden vazgeçilmesi bunun yerine 5746 Sayılı Kanun kapsamında istihdam edilen AR-Ge Personellerine ilişkin uygulamanın %100 muafiyetle kabul edilmesi, bu çerçevede Ar-Ge Uygulamalarını düzenleyen iki yasada uygulama birliği getirilmiştir.
Zira Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinin “Gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması” başlıklı 10 uncu maddesinin ikinci fıkrasında
Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerine ilişkin teşvik, Gelir Vergisi Kanununun geçici 75 inci maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 31/12/2023 tarihine kadar vergiden müstesna tutulması yerine, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra terkin edilerek uygulanacağı ifade edilmiştir.
Böylece 4691 Sayılı Kanun çerçevesinde sunulan Gelir Vergisi Stopaj İstisnasına ilişkin uygulamada ücretin tamamen istisnaya tabii tutulması uygulamasından vazgeçilerek 5746 Sayılı kanun uygulamasında olduğu gibi önce Asgari Geçim İndiriminin hesaplanması kalan tutarın da beyanname üzerinde terkin edilmesi esası benimsenmiş oluyor.
Şimdi yukarıdaki örnek uygulama ile karşılaştırmalı incelesini yapalım,
| Mevcut Düzenleme | Yasa Tasarısında Yer Alan Düzenleme | |
| Net Ücret (Agi Hariç) | 8.000,00 | 8.000,00 |
| Net Ücret (Agi Dahil) | 8.000,00 | 8.223,73 |
| Sigorta Primi İşçi Payı(%14) | 1.317,65 | 1.566,63 |
| İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı (%1) | 94,12 | 111,90 |
| Gelir Vergisi (%15) | 0,00 | 1.426,75 |
| Damga Vergisi | 0,00 | 84,93 |
| Asgari Geçim İndirimi | 0,00 | 220,73 |
| Brüt Ücret (Prime Esas Kazanç) | 9.411,76 | 11.190,22 |
| SGK İşveren Hissesi (5510/5746 İndirimi Sonrası) | 729,41 | 867,24 |
| SGK İşveren Hissesi İşsizlik Primi | 188,24 | 223,80 |
| Toplam SGK Ödemesi | 2.329,42 | 2.769,57 |
| İşveren Maliyeti | 10.329,42 | 10.993,30 |
Yukarıdaki tabloda da açıkça görüleceği üzere yasa tasarısında yer alan düzenleme bu haliyle yasalaşırsa kanun gerekçesinde amaçlandığının aksine İşveren Maliyetini artıracaktır.
Öte yandan ilgili yasal mevzuattaki uyumun sağlanması, bütün tereddütlerin ortadan kaldırılması, Ar-ge ve Tasarım Personellerine AGİ ödemesini mümkün kılması ve Prime Esas Kazançlarının daha yüksek tutarlardan ödenmesi yönleriyle olumlu bir düzenleme olarak da değerlendirilebilir.
AGİ 220,73 TL olarak kabul edilmiştir.
Vergi dilimi %15 olarak dikkate alınmıştır.
